Obiekt określany mianem zamku, lub fortalicji wzmiankowany jest w źródłach od początku XVI wieku. Dopiero w 1997 roku w wyniku badań archeologicznych udało się zlokalizować go w terenie. Odkryto relikty trzech obiektów, z różnych okresów historii, oznaczone tu jako obiekt nr 1, nr 2 i nr 3.
Odkryte założenie obronne leży w dolinie zalewowej rzeki Moszczenicy, na południowy-zachód od obecnego Strykowa. Dziś rzeka jest uregulowana i płynie kanałem, ale jeszcze przed II wojną światową płynęła między kopcem, a miastem. Kopiec ma kształt okręgu o średnicy około 40-45 metrów wysokości około 1 metra. Od zachodu otacza go kanał melioracyjny, usytuowany prawdopodobnie w miejscu dawnej fosy. Na powierzchni kopca odkryto takie elementy wyposażenia, jak: ceramikę naczyniową, fragmenty kafli piecowych i cegieł, grudki zaprawy wapiennej. Materiał wstępnie oszacowano na XVI-XVIII wiek.
W czasie badań wykonano cztery wykopy o łącznej powierzchni 161 m i średniej głębokości około 1 metra. W części zachodniej wykopu pierwszego, odsłonięto na odcinku kilku metrów ciąg moszczenia wykonany z dranic i bele, pomiędzy którymi tkwiły pojedyncze pale. Nie wiadomo dokładnie co to jest. Być może jest to fragment zwalonego pomostu nad fosą, lub relikt umocnień przedpiersia nasypu kopca. W wykopie I i II znaleziono fragmenty kamiennych bruków, które mogą być pozostałością kamiennej okładziny stoku kopca. Wysunięto z tego wniosek, że kopiec mógł być na planie czworoboku. W jego centrum odsłonięto fragmenty trzech obiektów.
Pierwszy z odkrytych obiektów wzniesiono z kamieni eratycznych na zaprawie glinianej, wykorzystując także tzw. cegłę palcówkę. Odkryto także fragment podpiwniczenia z brukowaną podłogą, oraz jak się wydaje, trzy kamienne stopnie zejścia od strony wschodniej. Odsłonięte fragmenty nie pozwalają niestety na pełną rekonstrukcję planu założenia. Odkryto także, że obiekt ten przecina starszy, usytuowany na południe od pierwszego. Była to drewniana budowla na planie kwadratu o boku 5 metrów, a znalezione relikty to pozostałości spągowej partii podpiwniczenia. Budowla ta prawdopodobnie została zniszczona w czasie pożaru w II połowie XV wieku.
Podczas wykopów odsłonięto ślady trzeciego obiektu, młodszego od obiektu numer 2, także drewnianego. Datowany okres jego funkcjonowania to koniec II połowy XV wieku-początek XVI wieku.
Tak więc, obiekt numer jeden jest najmłodszy z odkrytych na nasypie, być może jest to budowla z XVII wieku. Podczas prac wykopaliskowych odkryto wiele ciekawych przedmiotów i elementów wyposażenia wnętrz.
Sam Stryków pojawia się w źródłach po raz pierwszy w roku 1387. W XIV i XV wieku miejscowość należała do rodu Strykowskich herbu Leliwa. W 1493 roku w dokumentach pojawia się znana historyczna postać – Mikołaj Lubelczyk z Kurozwęk, herbu Poraj. Następnie Stryków trafił w posiadanie Hieronima Łaskiego, wojewody inowrocławskiego. W rodzie Łaskich pozostaje do roku 1576, kiedy przechodzi w ręce rodziny Maskowskich (XVI i XVII w ? ), Kamionackich (XVII w), Malińskich (XVII-XVIII w), Czarneckich herbu Łodzia (XVIII – do 1864 roku ?).
Relikty odkryte na kopcu wiązać należy właśnie z którąś z tych rodzin. Funkcjonowanie tego założenia określa się między połową XV wieku, a przełomem wieków XVII i XVIII. Fragmenty ceramiki, które określa się na wiek XIV, znajdują się tam prawdopodobnie na podłożu wtórnym. Dlatego nie można wysnuć założenia, że obiekt funkcjonował już w wieku XIV i pierwszej połowie XV. Tak, więc za fundatora pierwszego obiektu (nr 2) uważa się rodzinę Strykowskich herbu Leliwa, lub ród Kurozwęckich. Być może istnieje jeszcze nieodkryta, starsza siedziba właścicieli Strykowa, datowana na co najmniej XIV wiek. Ostatnia budowla została opuszczona dopiero na przełomie XVII i XVIII wieku. W roku 1812 Niemcewicz widział wał dawnego zameczku, co jest ostatnią znaną informacją o tej budowli.
Podczas badań odkryto obiekt obronny, z zabudową wewnętrzną, datowany na okres: II połowa XV wieku, po przełom wieków XVII/XVIII. Znaleziono także wiele fragmentów, tzw. cegły palcówki ze śladami zaprawy wapiennej. Można ten fakt wiązać z murowaniem kominów, lub konstrukcją wznoszącą się na kamiennym fundamencie. Ciekawostką jest, że okoliczni mieszkańcy twierdzą, że niegdyś kopiec został zniwelowany spychaczem i odsłonięto wtedy jakieś mury, co sugeruje fakt, że istniała tu także inna siedziba obronna.
Stryków położony jest około 7 km od granic
Łodzi, jadąc trasą na Warszawę/
Łowicz. (2005)
Tekst: Tomasz Szwagrzak
Stan: niezachowany
miasto, siedziba gminy miejsko-wiejskiej
