...::Zamki i Pałace Województwa Łódzkiego::...

Artykuły Trasy Download Media Słownik Spis Mapa Noclegi Połączenia Linki Historia Prawa Kontakt

Pozycja: główna>>zamki>> Oporów

Stan: w całości, zadbany, jeden z najlepiej zachowanych zamków gotyckich w Polsce

wieś (dawne miasto), siedziba urzędu gminy wiejskiej

Współrzędne obiektu:

Długość: 19.5621 E

Szerokość: 52.2625 N

Możliwość zwiedzania:

W zamku znajduje się muzeum (płatne)

Dojazd:

Zobacz na mapie

Gdzie spać?

Noclegi w powiecie kutnowskim

Oporów po raz pierwszy jest wymieniany w roku 1363. Jego ówczesnym właścicielem był kanonik i archidiakon gnieźnieński-Bogusław. Jego ojca, Stefana, chorążego łęczyckiego uważa się za budowniczego najstarszej siedziby Oporowskich, czyli drewnianego dworu, wzniesionego w połowie XIV wieku, a spalonego w drugiej połowie tego samego wieku. Budowla ta stała w miejscu dzisiejszego parku.

Murowany zamek ufundował prawdopodobnie Mikołaj Oporowski, wojewoda łęczycki. Obiekt powstał na naturalnym wzniesieniu, które zostało przekształcone na wyspę, którą otaczała fosa. Warownia miała się składać z narożnej wieży, budynku mieszkalnego, usytuowanego w partii wschodniej, oraz murów obwodowych. Jednak Mikołaj zmarł w roku 1425, przed końcem prac. W chwili jego śmierci wybudowana była jedynie wieża. Był to czterokondygnacyjny budynek o wymiarach 9,6×8,3 m oskarpowany w zachodnich narożach. Do budowy użyto cegły, fundamenty natomiast były z kamienia.

Po śmierci Mikołaja spadkobiercą Oporowa został jego syn, Władysław. Był on jednym z najbardziej wpływowych polityków zarówno na dworze króla Władysława Jagiełły jak i Kazimierza Jagiellończyka. Sprawował urząd podkanclerzego koronnego był także biskupem włocławskim a następnie arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem. Kontynuował on budowę zamku, lecz w innej formie, niż jego ojciec. Zrezygnował z budynku wschodniego, wznosząc w jego miejscu basztę, w której umieścił kaplicę. Baszta była w kształcie półelipsy, a w wyższej partii sześcioboczna, przystosowana do użycia broni palnej. Zaadaptowane zostały fundamenty oraz piwnice niedokończonego budynku wschodniego. Po zamurowaniu środkowych okienek piwnicznych skrajne wykorzystano dla nowo powstałych budynków : południowego mieszkalnego oraz północnego gospodarczego. Wewnętrzny dziedziniec od północy i wschodu otaczał mur zwieńczony blankami i zaopatrzony w otwory strzelnicze. Wjazd do zamku znajdował się w kurtynie zachodniej. Posiadał rozbudowane przedbramie lub budynek bramny oraz most zwodzony. Podobno w czasie budowy zamku Władysław Oporowski zaniedbywał sprawy publiczne, skupiając swoją uwagę na siedzibę, w której chciał spędzić ostatnie lata swojej starości.

Plan przyziemia w średniowieczu-fazy budowy (wg J. Pietrzaka i J. Tomali):

a,b,c – niezrealizowany dom wschodni przed 1425 rokiem,

d – mury, 1434 (?)-1453,

e – zabudowa drewniana,

f – mury hipotetyczne,

(źródło: “Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej” – Leszek Kajzer)

Prace zostały ukończone w drugiej połowie XV wieku. Zamek świadczył o zamożności jego właściciela i rodu z którego się wywodził. Budowli nadano charakter rezydencji, odsuwając na drugi plan walory obronne. Najbardziej reprezentacyjne było skrzydło południowe. Było trzykondygnacyjne na planie prostokąta o wymiarach 8,5×23,5 metra. Na parterze znajdowały się trzy komnaty z których środkowa pełniła rolę sieni w bocznej znajdował się skarbczyk. Na piętrze mieściły się sypialnie oraz okazała sala rycerska. Również wieża zachodnia miała charakter mieszkalny. Użytkowana była także przez straż zamkową.

Plan przyziemia zamku wg B. Guerquina.

W XVI wieku spadła potęga rodu Oporowskich, majątek ulegał rozproszeniu. W roku 1632 właścicielami Oporowa zostali Barbara i Piotr Tarnowscy herbu Rola.

Właśnie wtedy, gdy zamek należał do Tarnowskich, został zniszczony, jedyny raz w swojej historii. W roku 1657 został spalony przez Szwedów. Spalił się dach domu mieszkalnego, oraz stropy i górne kondygnacje wieży. Zamek został odbudowany pod koniec XVII wieku. Podczas prac wykonano nowe dachy, wymieniono okna na prostokątne oraz wzniesiono murowany budynek przy kurtynie północnej w miejsce rozebranego drewnianego. Na południe od zamku założono istniejący do dzisiaj ogród.

W roku 1725 Zamek w Oporowie kupił podkomorzy gostyniński Jan Sołłohub. Jego syn Józef dokonał przebudowy rezydencji. Poprzez połączenie domu mieszkalnego i wieży powstało krótkie skrzydło zachodnie. Był to jednopiętrowy budynek mieszczący w przyziemiu sień z klatką schodową a na piętrze komnatę. Następstwem przebudowy bramy była likwidacja pierwotnych otworów wejściowych do domu mieszkalnego i wieży oraz zastąpienie mostu zwodzonego stałym pomostem. Zamek zyskał barokowy wystrój, modny w tamtych czasach.

Następnymi właścicielami Oporowa byli Pociejowie, a następnie rodzina Orsetti. Tomasz Orsetti w latach 1837-44 przeprowadził remont połączony z niewielka rozbudową. Od strony dziedzińca zbudowane zostały dwie przybudówki. Pierwsza powstała w narożniku płn-zach i mieściła pokój kredensowy. Druga stanęła w narożniku płd-wsch pomiędzy basztą i skrzydłem południowym. Mieściła garderobę i mieszkanie dla służby. Przebudowany został otwór bramny, nadano mu neogotycki wygląd jednocześnie powiększony został podjazd, który przybrał formę tarasu. Następni właściciele tak zadłużyli majątek, że przeszedł on w roku 1930 na własność Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Warszawie. Zamek został zlicytowany i nabył go Szymon Karski. Do wybuchu drugiej wojny światowej zabytkiem zarządzał administrator Gustaw Skotnicki.

Elewacja bramna w połowie XIX wieku, “Tygodnik Ilustrowany”, 1864 rok.

Po wojnie kompleks zamkowo-parkowy przeszedł na własność państwa. Obiekt został poddany gruntownym pracom konserwatorskim. W ich wyniku dokonano znacznej regotyzacji zamku. Rozebrana została XIX-wieczna Garderoba dzięki czemu można było odtworzyć drewniane krużganki kryte przedłużoną połacią dachu i przejście do kaplicy. Podczas prac odkryto ostrołukowy portal prowadzący z Sali Rycerskiej na ganek. W baszcie wschodniej otwarto zamurowaną ostrołukową arkadę oraz odsłonięto spod tynków kamienny gotycki portal. Podwyższone zostały dachy budynków gotyckich. Zrekonstruowano wnęki strzelnicze na murach obronnych oraz naprawiono uszkodzony krenelaż. Zamek w takiej formie jak dziś nigdy nie istniał. Jest kompromisem pomiędzy próbą nadania mu pierwotnego, gotyckiego wyglądu, a przebudowami na przestrzeni wieków. Mimo to tworzy harmonijną całość i jest po prostu… zgrabny. Dodam jeszcze, że zachowane do dziś blanki to dekoracja, podobnie jak machikuły wysunięte przed linię murów baszty. Zamek jest jedną z najlepiej zachowanych późnogotyckich siedzib rycerskich w Polsce. Według wielu panuje w nim niezwykła aura tajemniczości…

W zamku znajduje się muzeum z różnymi eksponatami jak stare meble, naczynia i innego rodzaju elementy wyposażenia dawnych wnętrz. Znajdziemy tam też stare strzelby i zbroje, oraz dzieła sztuki. Wejście oczywiście za opłatą w kasie, w której możemy nabyć też publikacje na temat tego zamku i zamków całego Mazowsza, jak i widokówki. Zamek jest udostępniany na różnego rodzaju imprezy, jak śluby, którego zresztą byłem świadkiem.

Zamek od zachodu, czyli od strony wejścia.