Artykuły    Trasy    Download    Media    Słownik    Spis    Mapa    Noclegi    Połączenia    Linki    Historia    Prawa    Kontakt   

Projekt ten jest próba przedstawienia ocalałych zabytków architektury obronnej, pałaców i dworów na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego. Ambicją autora jest udokumentowanie dla przyszłych pokoleń zabytków w regionie. Zadaniem tej witryny jest pokazanie i zainteresowanie szerokiego grona osób do odkrywania Ziemi Łódzkiej, jej atrakcji i historii. Często zachwycamy się budowlami na świecie, czy w Europie, nie dostrzegając tego co jest wokół nas. Choć historia nie była dla nas łaskawa, przez co wiele budowli jest dziś w ruinie, lub nie pozostał już po nich żaden ślad, częto jest czym się jednak pochwlić. Na stronie chcę przedstawić obiekty obronne, czyli po pierwsze zamki i dwory obronne, jak i przykłady obronnego budownictwa sakralnego. Są tu też pozostałe jeszcze w niektórych miastach mury obronne. Kolejnym działem na stronie są grodziska. Są to pozostałości po dawnych grodach, lub osadach obronnych. Nie na samym budownictwie obronnym się nie kończy. Nie mogło też zabraknąć pałaców i dworów, tak związanych z historią skrawków ziem na których zostały wzniesione.

Strona nie ma charakteru dydaktycznego i nie może być traktowana, jako źródło naukowe. Jestem jedynie amatorem i pasjonatem tej tematyki.

Strona ta poświęcona jest budowlom obronnym, pałacom i dworom na terenie obecnego województwa łódzkiego. Wspomnieć należy, że twór jakim jest samo województwo nie ma odniesienia historycznego, ponieważ jego stolica, jeszcze do XIX wieku była niewiele znaczącym miasteczkiem. Biorąc pod uwagę wiek starszych z opisywanych tu zabytków można powiedzieć, że strona opisuje obiekty zlokalizowane na terenie dawnych ziem Sieradzkiej, Łęczyckiej i Wieluńskiej, z którymi obecne województwo łódzkie się niemal pokrywa.

Najstarsze przetrwałe w Polsce zamki i ruiny nie sięgają dalej w głąb dziejów niż w wiek XIII. Pierwsze murowane konstrukcje warowne budowano na Śląsku przy umocnieniu opolskiego grodu w 1228 roku i książęcej rezydencji w Legnicy w pierwszej połowie tego stulecia. Do rozpowszechnienia murowanego budownictwa szczególnie przyczynił się król Kazimierz Wielki, któremu óczesny kronikarz Janko z Czarnkowa przypisuje wzniesienie aż 35 zamków. Od połowy XIV wieku zaczęły powstawać warownie fundowane przez przedstawicieli wyższego duchowieńtwa, jak Uniejów, a także przez wyłaniające się z rycerskiej braci możne rody. Do czasu pojawienia się na przełomie XIV i XV wieku broni palnej, wznoszono zamki według znanej od dawna zasady nadrzędnej roli obronnych cech miejsca. Mury obronne i wieże, od czasu ich rozpowszechnienia się w XIII wieku, ciągle były doskonalane. Blanki i wykusze stanowiy doskonałą osłonę dla obrońców warowni. Znajdowali się oni na specjalnym ganku utworzonym u szczytu muru, na całej jego dugości. Natomiast murowane machikuły broniły przedpiersia muru. Wysunięte przed jego lico, pozwalały miotać kamienne pociski pionowo w dół przez specjalne otwory w dolnej swej części. Umożliwiały także odparcie przystawianych do murów drabin oblężniczych. Podobną rolę pełniły pojedyncze wykusze. W większych, rozbudowanych zamkach dodatkowymi elementami stały się baszty. Połączone z murami obwodowymi, ale wysunięte przed ich czoło, zapewniały flankującą obronę. Czerpiąc z tradycji budownictwa drewnianego, wzmacniano przedpola i fosy systemem ostrokołów, zapadni, wznoszono łatwo rozbieralne mosty.

Jan Długosz wspomina, że takie twierdze były prawie nie do zdobycia. Od początku XV wieku zaczęto podwyższać mury i wieże. Wprowadzenie u schyłku XV wieku do oblężeń silnych, długich dział z żelaznymi kulami i dalszym zasięgu wymusiło zmianę obwarowań. Umocnienia ceglane, z blankami i machikułami zastąpiono wałami ziemnymi. Zamiast baszt wprowadzono do obwodu murów przysadziste basteje, na których umiejscawiano stanowiska obronnej artylerii. Stworzenie z wysuniętych bastei systemu flankującego wszystkie proste odcinki murów, stało się układem wyjścia do układu bastionowego, bastionowego wiele doskonalszego, eliminującego martwe pola obrony.

W XVI wieku pojawiły się murowane dwory obronne, zwane wówczas wieżami, o zwartej bryle, na rzucie prostokąta, mieszczące w przyziemiu skarbiec i kancelarię, a na piętrze pomieszczenia mieszkalne.

Upadek gospodarczy kraju, którego jednym ze skutków był „potop” szwedzki doprowadził w połowie XVII wieku do rezygnacji ze wznoszenia warownych rezydencji.

Od połowy XVII wieku zaczęto budować pałace. Miejsca fos zajęły regularne, barwne ogrody. Kwiatami pokryto także bastionowe stanowiska dla ciężkich dział, dekoracyjne formy stały się ozdobą fasad dworów obronnych i zamków.

Na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego znajduje się kilkadziesiąt zamków i pałaców, w większości w postaci ruin. Większość obiektów zostało zniszczonych w XIX wieku, często rozebranych przez miejscową ludność, a cegły z nich posłużyły do budowy ówczesnych domów. Wiele zabytków zostało prawie całkowicie odbudowanych w XX wieku, jak zamek w Łęczycy, czy w postaci fragmentu murów i baszty zamek królewski w Rawie Mazowieckiej. Jednak z niektórych już niewiele zostało, jak z zamku w Besiekierach, czy Wojsławicach a po innych już w ogóle nie ma śladu (Wolbórz). Do najlepiej zachowanych należą: zamek w Oporowie, zamek w Bykach – dzielnicy Piotrkowa Trybunalskiego, dwór obronny kapituły krakowskiej w Pabianicach, zamek biskupi w Uniejowie. W niektórych miastach zachowały się jeszcze pozostałości fortyfikacji miejskich. Najbardziej okazałe ruiny murów obronnych znajdują się w Wieluniu. Chronologicznie najmłodsze na stronie są dwory, oraz schrony. One jednak bywają najbardziej zapomniane i ukryte, przez co ich stan często nie prezentuje się najlepiej.

Pamiętajmy, że wszystkie zamki i budowle zabytkowe to nie martwe, czasami trudno dostępne wśród zarośli fragmenty jakiś murów. Wszystkie one zostały wzniesione przez konkretnych ludzi, wszystkie one pełniły w naszym społeczeństwie na przestrzeni wieków jakąś rolę, więcej, czy mniej ważną. Patrzmy na nie jako na łącznik nasz z naszą historią, wtedy dojrzymy ich piękno i wartość. Czujmy się współwłaścicielami tych murów tak, jak naszej historii.

Do wszystkich opisanych miejsc staram się dojechać osobiście, zrobić zdjęcia, własne opisy i spostrzeżenia tego co tam widziałem. Strona jest na bieżąco aktualizowana, dodawane są nowe obiekty.

Teraz już tylko pozostało wgłębienie się w lekturę opisów poszczególnych zabytków. Zapraszam.