Stan: niezachowana, hipotetyczna, starsza siedziba obronna, oraz istniejący dwór obronny, przebudowany na pałac, obecnie po remoncie
miasto, siedziba urzędu gminy miejsko-wiejskiej
Współrzędne obiektu:
Długość: 19.1558 E
Szerokość: 51.2042 N
Możliwość zwiedzania:
Tak, wstęp wolny
Dojazd:
Zobacz na mapie
Gdzie spać?
Noclegi w powiecie pajęczańskim
Obiekt nazywany jest zamkiem, pałacem, lub dworem obronnym. Pojęcia te funkcjonują przemiennie. Cechy obronne to fortalicjum szlacheckie posiadało do wieku XVIII, kiedy zostało przebudowane na renesansowy pałac. Pomiędzy dworem, a Wartą znaleźć można kopiec, jednak badania terenowe wykazały, że powstał on dopiero w II połowie XVIII w. i wchodził w skład dużego założenia ogrodowego. W starszej literaturze znaleźć można informacje, o detalu z piaskowca z datą “1536”. Prawdopodobnie pochodzi on ze starszej siedziby obronnej. Obiekt ten pozostaje do dziś niezidentyfikowany. Ta stara, zapomniana rezydencja zbudowana została prawdopodobnie przez podkomorzego wieluńskiego, magnata i poetę Krzysztofa Kobylańskiego. Pan ten zmarł w roku 1565, więc lata jego życia mogą wiązać go ze starym dworem.
Istniejąca do dziś nowożytna rezydencja powstała za sprawą Andrzeja z Kurozwęk Męcińskiego. Czas realizacji przedsięwzięcia to lata około roku 1600. Budynek zbudowano na planie prostokąta 32 x 9,5 metra, z osią dłuższą na linii północ – południe z lekkim odchyleniem na tak zwaną godzinę jedenastą. Fundamenty wykonane są z kamienia, a ściany na przemian z cegły i kamienia. Budynek liczy dwie kondygnacje. Piętro pokryte było stropem z belek. Jedynie podział piwnic i parteru zachował się w niezmienionym stanie do dziś, wyższe kondygnacje zostały przebudowane. Prawdopodobnie mieściły trzy sale, oraz kaplicę. Pałac wieńczył dwuspadowy dach pokryty dachówką, lub gontem, natomiast ściany zdobiło sgraffito. Budynek posiadał też bogate zdobienia, na parterze we wschodniej, frontowej elewacji istniała dekoracja z motywem delfinów, natomiast strona południowa i północna posiadała manierystyczne szczyty. Wysunięty przed bryłę pałacu ryzalit o wymiarach 10 x 4,4 metra powstał dopiero podczas przebudowy budynku, wykonanej na zlecenie Stanisława Męcińskiego w ostatniej ćwierci XVIII w. Ryzalit powstał w miejscu wcześniejszej klatki schodowej zwieńczonej wieżyczką. Podczas tej modernizacji przebito m.in. nowe otwory okienne, wyjście na część ogrodową, oraz położono nowe tynki. Wtedy też przebudowano wnętrza. Powstały “pokoje królewskie” związane z opowieścią, że gościł tu król Stanisław August Poniatowski. O wizycie tej wspominają Michał Baliński i T. Lipiński.
Lata 20-te XX wieku:
Widoczne jeszcze pozostałości innego budynku obok korpusu głównego.
Smutny był to widok…
Lata 50-te XX wieku:
Pałac z rozebranym dachem.
Ponowna rekonstrukcja.
Lata 70-te XX wieku:
W pałacu znów tętniło życie.
Pierwotnie założenie wyglądało zupełnie inaczej. Nie wiadomo za bardzo jednak jak. Odkryto ślady dobudówek z każdej ze stron elewacji. Ponadto istniały także wolnostojące budynki. Ciekawostką jest fakt, że przy krawędzi wzgórza odsłonięto kamienne fundamenty, które być może są pozostałościami baszt narożnych, znanych z opowiadań lokalnej ludności.
W czasach późniejszych zespół pałacowy zmieniał właścicieli. Na początku XIX wieku należał do Myszkowskich, a potem do Wzdulskich. Pałac i ogród od lat 80. dzierżawione były innym właścicielom. Praktyki te nie wyszły rezydencji na dobre. Budynek zaczął popadać w ruinę. Warto wspomnieć, że dzisiejszy pałac stanowił jedynie centrum całego założenia. Wokół niego istniał piękny ogród urządzony w stylu francuskim, a całość okalał mur z wieżyczkami na narożach. Tak więc w całości była to inwestycja poczyniona z wielkim rozmachem.
Obecnie dwór jest po remoncie (marzec/kwiecień 2007) za ponad 4 mln złotych. W pałacu ulokowały się: muzeum regionalne, biblioteka powiatowa. Park jest miejscem różnych wydarzeń powiatowych, jak i miejscem spacerów mieszkańców Działoszyna.
Pałac znajduje się na zachód od centrum miasteczka, po prawej stronie drogi wiodącej w stronę
Wielunia, nieopodal rzeki Warty. Jeśli ktoś nie odnajdzie to trzeba w mieście pytać o “zamek”. (2006-2010)
Tekst: Tomasz Szwagrzak
Zdjęcia: Gabriela Prus, Tomasz Szwagrzak
Zdjęcia archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Piotrkowie Trybunalskim.