Nieistniejący już dziś i prawdopodobnie nigdy nie ukończony zamek w Nowej Brzeźnicy rozpoczęto wznosić w czasach Kazimierza Wielkiego w XIV wieku. Zamek ten miał być zapewne jednym z wielu obiektów powstających wówczas w celu wzmocnienia obronności kraju i jego ówczesnej zachodniej granicy.
Pierwsza wiadomość o zamku w (Nowej) Brzeźnicy pojawia się w źródłach z roku 1535, jednak w lustracji z lat 1564 – 65 odnotowano już tylko istnienie drewnianego dworu na kopcu. Prawdopodobnie zatem Kazimierz Wielki zaczął rzeczywiście wznosić zamek – usypano wówczas kopiec, który otoczono fosą. Prace przerwano jednak we wczesnej fazie budowy, być może z powodu śmierci monarchy. Potem w tym miejscu wznoszono już tylko kolejne drewniane dwory, będące siedzibą starosty.
Powszechnie w literaturze znaleźć można informacje, że istnieją pozostałości dawnego założenia w pobliżu rynku. Nie udało mi się jednak nic tam znaleźć, a okoliczna ludność rozkładała ręce. Jest jednak ulica Zamkowa, jednak nie wiem czy ma jakiś związek z usytuowaniem zamku. Istnieje natomiast pomiędzy Starą Brzeźnicą a Nową Brzeźnicą na polu nieopodal drogi ciekawe podwyższenie terenu. Wydaje mi się, że może być to kopiec po zamku, jednak pewności ani potwierdzenia dowodami nie mam.
Nowa Brzeźnica znajduje się przy trasie (42) z
Radomska do Pajęczna, ok 20 km od tego drugiego. Na południe od niej sąsiaduje Stara Brzeźnica, dawne miasto, z którego w 1287 przeniesiono do Nowej Brzeźnicy ośrodek miejski. (2005/2006)
W Brzeźnicy urodził się
Jan Długosz (1415-1480),
słynny historyk, kronikarz ziem polskich, dyplomata i duchowny.
Tekst: Tomasz Szwagrzak
Zdjęcia: Tomasz Szwagrzak