Na wschód od kościoła w Brodni, na wschodniej krawędzi skarpy nadwarciańskiej, która pierwotnie opadała ku szerokiej dolinie zalewowej rzeki, a obecnie ku zbiornikowi „Jeziorsko” funkcjonował w późnym sredniowieczu folwark królewski i wieża na kopcu Władysława Jagiełły.
Na kopcu i jego bezpośrednim otoczeniu od wieków istniał zespół zabudowań dworskich, należących do dóbr królewskich. W wieku XIX majątek należał do Czartoryskich, a dzierżawiony był przez Radoszewskich z Krępy. Jeszcze niedawno pozostałością po majątku był XIX-wieczny murowany dwór. Dziś zachowały się jedynie jego relikty.
Interesujące fakty przedstawia analiza średniowiecznych dokumentów. Wiadomo z nich, że Władysław Jagiełło odbywał w Brodni sądy nadworne, czyli najwyższej instancji sądowniczej w Polsce. Zachowały się protokoły z lat 1404-1450, zaś dla lat 1401-1433 potwierdzone są 18-krotne pobyty króla. Władysław Jagiełło bywał w Brodni najczęściej w środy w Wielkim Tygodniu, gdzie zatrzymywał się w drodze do Kalisza. Miejscowość stanowiła stację królewską na przeprawie przez Wartę w kierunku Wielkopolski, co niewątpliwie znacznie podnosiło rangę wsi.
Tezę, że znajdowała się tu królewska siedziba obronna wysunął i potwierdził badaniami dr hab. Leszek Kajzer, któremu zlecono prace na tym terenie. Wcześniej kopiec ten nazywano „punktem widokowym”, lub „średniowiecznym gródkiem rycerskim”.
W czasie pierwszego etapu prac w roku 1986 potwierdzono, że kopiec kryje relikty przeszłości. Zarejestrowano późnośredniowieczne poziomy kulturowe, oraz stwierdzono w pobliżu pozostałości dużego folwarku, który funkcjonował od średniowiecza aż do przełomu XIX i XX wieku.
W roku 1987 przystąpiono do prac wykopaliskowych, które objęły cały teren. Znaleziono fragmenty naczyń glinianych, oraz odkryto ślady istnienia drewnianego budynku. Stwierdzono, że obiekt zbudowany był zgodnie z kierunkami świata. Budowla miała wymiary 5,3 x 5,3 m (28,09 m kw). Do budynku od północnego wschodu dostawiona była przybudówka o wymiarach 1,4 x 3,7 m. Jej wschodnia ściana (prawdopodobnie wejściowa) biegła na przdłużeniu osi również wschodniej ściany budynku. Przy tej ścianie znaleziono wielką ilość rogów zwierzęcych, co pozwala przypuszczać że była ona nimi zdobiona. Dobudówka mieściła prawdopodobnie ciąg komunikacyjny do izby dolnej, a może też i do górnej (drabina?), jeśli prawdziwa jest teza, że był to budynek dwukondygnacyjny o powierzchni użytkowej ok. 46 m kw. Był to prawdopodobnie obiekt w kształcie wieży pokrytej dachem bez zastosowania gwoździ, a więc słomowej, lub trzcinowej. Drewniane ściany budynku miały konstrukcję zrębową i pokryte były grubą warstwą gliny. Znalezienie fragmentów kafli garnczkowych pozwala przypuszczać, że budynek posiadał ogrzewanie piecowe.
Interesująca jest też metoda usypania kopca, oraz postawienia na nim domu wieżowego. Na naturalne wywyższenie leżące nad samą krawędzią wysokiej doliny Warty, najpierw położono bruk kamienny, na którym zamontowano duży, drewniany, zrębowy wieniec obsypany od zewnątrz i wewnątrz piaskiem i gliną. W następnej kolejności położono podłogę planowanego budynku, oraz rozpoczęto budowę dalszych partii ścian wieży, które również zostały obsypane piaskiem i gliną. Na końcu dobudowano resztę ścian. Cały obiekt postawiono na 1,5 metrowej podwalinie drewnianej. Operacja ta miała zapewnić stabilność wieży.
Badania dostarczyły także licznego materiału zabytkowego, z którego na uwagę zasługują m.in. fragmenty ceramiki, kafle piecowe, kości zwierzęce, grot bełtu z tulejką, płytka zbroi, kłódka żelazna, czy fragmenty szklanego stołowego pucharka z czerwonego szkła.
Wyniki tych prac pozwalają stwierdzić, że znaleziono pozostałości siedziby folwarcznej powstałej w początkach XIV wieku, pełniącej później rolę tzw. Leśnej stacji Władysława Jagiełły, a zarazem miejsca sprawowania sądów „in curia”. W jego obrębie od połowy wieku XIV do połowy wieku XV funkcjonowała drewniana wieża na kopcu. Dotrwała ona w stanie opusczenia do połowy XVI wieku, kiedy strawił ją doszczętnie pożar. Zespół folwarczny funkcjonował dłużej, bo do końca XVIII wieku.
Kopiec po wieży.
Pozostałości dworu.
Położenie i dojazd:
Brodnia to popularna miejscowość położona nad zbiornikiem “Jeziorsko”, kilkanaście kilometrów od trasy
Szadek-Warta. (2006-2009)
Tekst: Tomasz Szwagrzak
Zdjęcia: Małgorzata Rusiecka
Stan: kopiec po wieży, oraz pozostałości dworu
wieś, gmina Pęczniew
